Studia Waweliana
Tom XUXn, 2002/2003
PL ISSN 1230-3275

JERZY ŻMUDZIŃSKI

UWAGI W SPRAWIE DATOWANIA SCYFUSA KRÓLOWEJ JADWIGI
ZE ZBIORÓW DREZDEŃSKICH (W NAWIĄZANIU
DO WYSTAWY „WAWEL 1000-2000”)

Wielkie wystawy o przekrojowym charakterze są za-
wsze nie dającą się przecenić okazją do ponownej anali-
zy zabytków, które doskonale - wydawałoby się - zna-
ne, wyeksponowane w nowym kontekście, skłaniają nie-
kiedy do mniej lub bardziej znaczących rewizji poglą-
dów na temat czasu ich powstania czy środowiska wyko-
nania. Oczywiście w przypadku zabytków tak dobrze roz-
poznanych jak scyfus wiązany z królową Jadwigą Ande-
gaweńską, zachowany w zbiorach drezdeńskiego Grunes
Gewólbe (fig. 1-3), propozycje ewentualnych korekt nie
mogą mieć charakteru rewolucyjnego. Zawsze jednak
warto, korzystając z okazji jaką jest wystawa, jeszcze raz
przyjrzeć się nawet pozornie dobrze zbadanemu dziełu.
W tym konkretnym przypadku jest to tym bardziej pożą-
dane, iż nie wszystkie problemy związane ze scyfusem,
mimo istnienia dotyczącej go, stosunkowo obszernej li-
teratury naukowej, zostały zadowalająco rozwiązane.
Istotnym zaniedbaniem jest brak gruntownej analizy za-
bytku, przeprowadzonej z punktu widzenia naszej wie-
dzy na temat złotnictwa środkowoeuropejskiego, a w
szczególności krakowskiego, na przełomie wieków XIV
i XV. Sprowadzenie scyfusa na wystawę wawelską w roku
2000 dawało szczególną okazję do tego rodzaju analizy.

1 Wawel 1000-2000. Wystawa jubileuszowa, t. I: Kultura arty-
styczna dworu ki'ólewskiego i katediy. Katedra krakowska - bisku-
pia, królewska, narodowa, Kraków 2000, nr kat. 1/14, s. 46-48;
t. III: Ilustracje, il. 15, (zob. też wersję angielską).

2 Od czasu opublikowania cytowanej noty literatura na temat
scyfusa nieznacznie się powiększyła - zob. m.in.: J. Kappel, Das
Bergkristallgefd.fi der Kónigin Jadwiga von Polen ,,in der Mitten
mit einer Miinchs Schrifft von schwarzen Buchstaben ” (Dresdener
Kunstblatter. Zweimonatsschrift der Staatlichen Kunstsammlungen,
Dresden 2000: 3, s. 76-84); Z. Dolczewski, „Equus ereus ” i „lin-
guis draconum ” czyli co stało na stole króla Jagiełły [w:] Rzemio-

W tym samym bowiem czasie w Muzeum Archidiece-
zjalnym w Krakowie eksponowany był znaczny zespół
dzieł krakowskiego złotnictwa z 1. połowy wieku XV -
wyrobów przeważnie nieco późniejszych od scyfusa, ale
tworzących kontekst bardzo pożądany dla dalszego roz-
woju badań nad tym zabytkiem.

Roztruchanowi drezdeńskiemu poświęcona została
obszerna nota zamieszczona w katalogu wystawy, przy-
gotowana przez Jutte Kappel i Dariusza Nowackiego1.
Przedstawiony tam dotychczasowy stan badań2 zwalnia
w tym miejscu od szczegółowej relacji. Wydaje się, iż
pewne fakty z dziejów scyfusa zostały już bezspornie
ustalone. Nie budzi więc większych wątpliwości lekcja
inskrypcji znajdującej się na zabytku, dzięki której wie-
my, iż puchar stanowił - przynajmniej w zamierzeniu -
dar królowej Jadwigi Andegaweńskiej (zmarłej 17 VII
1399) dla św. Wacława - patrona katediy wawelskiej,
a więc zapewne także dla samej katedry. Dar ten miał
mieć niewątpliwie charakter wotum królowej. Napis nie
pozwala na określenie daty powzięcia zamysłu złoże-
nia takiego wotum, ale można z dużym prawdopodo-
bieństwem wiązać sporządzenie scyfusa z poczęciem
przez królową długo oczekiwanego potomka (IX 1398)

sło artystyczne. Materiały sesji Oddziału Warszawskiego Stowarzy-
szenia Histoiyków Sztuki, t. 2, red. R. Bobrow, Warszawa 2001,
s. 55; P. Mrozowski, La Pologne sous lepouvoir des Anjou [w:]
L ’Europę des Anjou. Aventure des princes angevins du XIIE au XVe
siecle, Paris 2001, s. 245;K. Szczepkowska-Naliwaj ek, Rzeź-
ba, malarstwo i rzemiosło artystyczne w Królestwie Polskim na prze-
łomie XIV i XV wieku [w:] Polska około roku 1400. Państwo, społe-
czeństwo, kultura, red. W. Fałkowski, Warszawa 2001, s. 148-160,
il. 13 na s. 159; S. Sroka, Dwa szkice o królowej Jadwidze [w:]
Węgry - Polska. 1000 lat chrześcijaństwa, red. J. Zimny, Sando-
mierz 2003, s. 227.

73