Studia Waweliana
Tom XI/XII, 2002/2003
PL ISSN 1230-3275

AGNIESZKA JANCZYK

KILKA UWAG NA TEMAT WIDOKÓW WAWELU
W GRAFICE POLSKIEJ DWUDZIESTOLECIA MIĘDZYWOJENNEGO

Wawel - pradawna siedziba królów - byl jednym
z ulubionych motywów artystów, pojawiającym się jako
samodzielna grafika lub jedna z prac cyklu. Od począt-
ku wieku XX niezmiernie popularne były teki graficz-
ne ukazujące zabytki starego Krakowa, w tym wzgórze
wawelskie. Takie publikacje powstawały również
w dwudziestoleciu międzywojennym, wydano wówczas
teki zbiorowe: Kraków. 6 autolitografii: Stefana Filip-
kiewicza, Jana Hiyakowskiego, Władysława Jarockie-
go, Ignacego Pieńkowskiego, Jana Rubczaka, Jana Woj-
narskiego (1928) oraz Stary Kraków w miedziorytach
(1939) z pracami Jana Wojnarskiego, Stanisława Jaku-
bowskiego i Władysława Zakrzewskiego. Ukazywały
sie także teki monograficzne: Jana Gumowskiego Wi-
doki Krakowa (1926) oraz tego samego autora Kraków
(1929), Stanisława Jakubowskiego Kraków w 20 kwa-
sorytach (1934), Zygmunta Króla Architektura Krako-
wa (przed 1939), Ignacego Pinkasa Kraków (1935), Sta-
nisława Raczyńskiego Kraków (około 1939) oraz Wła-
dysława Zakrzewskiego Zabytki Krakowa w miedzio-
rytach (około 1935). Chętnie reprodukowano na pocz-
tówkach ciekawsze prace graficzne; powstawały w ten
sposób cykle widoków Krakowa, a w tym Wawelu. To
niezwykłe zainteresowanie artystyczną spuścizną mi-
nionych wieków wydaje się na tyle interesujące, że warto
poświęcić mu nieco uwagi. W niniejszym artykule au-
torka chce skupić się tylko na kilku artystach, w któ-
rych twórczości pojawiały się prace o tematyce wawel-
skiej, najczęściej wchodzące w skład teki.

W zbiorach Zamku Królewskiego na Wawelu znaj-
duje się zespół międzywojennych grafik przedstawia-
jących zamek i katedrę, a także widoki ze wzgórza wa-
welskiego, autorstwa: Władysława Bieleckiego, Jana
Gumowskiego, Ignacego Pieńkowskiego, Ignacego Pin-
kasa oraz Zofii Stankiewicz. Zostaną one zaprezento-
wane w porządku chronologicznym, gdyż układ taki

umożliwi obserwację zmian zachodzących na wzgórzu
wawelskim w dwudziestoleciu międzywojennym.

Przegląd otwiera Zofia Stankiewicz (1862-1955),
wybitna warszawska malarka i graficzka, absolwentka
Szkoły Rysunkowej Wojciecha Gersona w Warszawie
i Academie Julian w Paryżu. Pracowała prawie wyłącz-
nie w akwatincie i akwaforcie, rzadko wypowiadała się
w litografii, tym bardziej zasługują na omówienie dzie-
ła wykonane w tej ostatniej technice. Stankiewicz jest
autorką dwóch litografii barwnych, znajdujących się
w zbiorach wawelskich, które-choć nie pochodzą z teki
graficznej - mają z nią ścisły związek, gdyż ukazany
przez artystkę widok Wawelu został powtórzony w tece
Kraków. Pierwsza z nich to Wawel (nr inw. 5072), o wy-
miarach 22 x 31 cm, sygnowana na kamieniu, po lewej
u dołu: Zofia Stankiewicz, pod ryciną, pośrodku, napis:
WA WEL - KRAKÓ W (fig. 1).

Grafika przedstawia Wawel od północnego zachodu,
na pierwszym planie porośnięte drzewami wzgórze oto-
czone fortyfikacjami austriackimi (już bez krenelaży),
dalej skrzydło północne zamku z wieżami Zygmunta III
i zw. Sobieskiego, domy rorantystów i mansjonarzy oraz
gmach dawnego seminarium duchownego; na bastei nie
ma jeszcze pomnika Tadeusza Kościuszki. Litografia jest
bardzo ekspresyjna; w swej kompozycji opiera się na
liniach wertykalnych i diagonalnych. Pierwszy plan two-
rzą duże plamy koloru, ostro kontrastujące ze sobą, trój-
wymiarowość budynków podkreślona została ostrym
światłem i niemal czarnym cieniem. Element niepokoju
zawarty jest w partii nieba - zachmurzonego i ciemne-
go, z jaśniejszymi obłoczkami.

Litografia zachowała się w wielu odbitkach, różnią-
cych się nieco wymiarami i kolorytem; egzemplarze
znajdują się między innymi w Muzeum Narodowym

223